قلمروهای مخاطب شناسی

قلمروهای مخاطب شناسی

شناخت مخاطب، در حوزه‌ها و قلمروهای متفاوت انجام می‌پذیرد. باید از جنبه‌های مختلف نسبت به شناسایی مخاطب همت نمود

و بر اساس نتایج شناخت و متناسب با حوزه‌ها و قلمروهای آن در رفع کاستی‌ها کوشید، برخی از مهمترین حوزه‌های آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
الف ) ویژگی‌های زیستی، ذهنی، عاطفی و روانی متربیان
متربیان در سنین متفاوت، ویژگی‌های زیستی، ذهنی و عاطفی متفاوتی دارند از این رو مواجهة درست با آنان، بدون آگاهی از این ویژگی‌ها، دشوار است. برای نمونه نوجوانان دارای روحی لطیف و از نظر عاطفی، ظریف و شکننده هستند؛ بنابراین نوع برخورد با آنان، باید حساب شده و دقیق باشد.
گفتن سخنان تسخره آمیز، تنبیه‌های بدنی، تکالیف دشوار، برنامة فشرده تربیتی یا آموزشی و اموری از این قبیل، نه تنها آنان را به مسجد ،‌پایگاه و حلقه های تربیتی ترغیب نمی‌کند بلکه به ناامیدی و حتی ناکامی آنان می‌انجامد.یا مثلاً، ذهن نوجوانان در مقایسه با جوانان و میانسالان ظرفیت کمتری دارد، از این رو نمی‌توان واژه‌های سنگین، ادبیات دشوار و مطالب عقلی محض را برایشان در نظر گرفت. از نظر روانی، نوجوانان انزوا طلب، پریشان حال، خیالباف و گاهی بداخلاق و پرخاشگرند. یا جوانان و دانشجویان، دارای حالت تردید نگرانی نسبت به آینده، ثابت نبودن عواطف، استقلال طلبی، فشار غریزه و پندناپذیری هستند و در همان حال، صاحب وجدان اخلاقی زنده و بیدار و نیازمند همراهی و صمیمت و از سویی از دیگر خودخواه و مغرورند. مسلماً این دو گروه سنی متفاوت برخوردهای جداگانه ای می‌طلبند. اگر زبان پند و نصیحت برای نوجوانان کارساز باشد، برای جوانان و دانشجویان چنین نیست و نمی‌توان با حالتی آمرانه با آنان سخن گفت. می‌توان نوجوانان را به کاری امر کرد؛‌ اما به کارگیری زبان امری، برای دانشجویان نتایج نامطلوبی به دنبال دارد. با توجه به ویژگی‌های عاطفی، روحی و روانی جوانان، چند نکته عملی (به عنوان مثال )به مربیان و سرگروه ها توصیه می‌شود:
- با جوانان به زبان امری و تحکم آمیز صحبت نکنید.
- آنان را با ذکر موفقیت‌های بزرگان، به آینده امیدوار سازید.
- با استفاده از داستان‌های قابل استناد، فطرت و وجدان اخلاقی شان را بیدار نمایید.
- ‌ به گونه رفتار کنید که به دوستی و صمیمیت شما ایمان آورند.
- اگر جوان به سؤال سرگروه پاسخ نگفت او را در حضور جمع توبیخ نکنید.
- آنان را به تلاش، غنی سازی اوقات فراقت با برنامه‌های سازنده، شرکت در نشست‌های گروهی و علمی و رعایت اخلاق و پرهیزکاری توصیه نمایید تا از فشار غریزه کاسته شود.
- در برابر غرور آنان، مغرورانه سخن نگویید، تواضع و فروتنی بجا، راحت‌تر آنان را به اشتباه آگاه می‌سازد.
- در برابر جوانان، از خود انعطاف نشان دهید. قاطعیت بی مورد و بی جا آنان را پرخاشگر و گستاخ می‌کند.
- خودستایی نکنید. جوانان به انسان‌های از خود راضی، بدبین و بدگمان هستند و در آن صورت، درس و توصیه‌های تربیتی شما تأثیرگذار نخواهد بود.
- با توجه به ویژگی‌های ذهنی جوانان هر گروه، به ارایه مطالب معرفتی بپردازید؛ اگر چه، استدلال و اقامه برهان لازم است؛ اما استفاده خشک از فسلفه، برای تبیین مطلب، نوعی دل زدگی ایجاد می‌کند.